|
ҳужжат қилинмайди. Демак унинг шаръий далил бўлиши жоиз эмас. Аммо Росулуллоҳ с.а.в.нинг араб аёллари ва болаларини қул қилиб, кишиларини эса қул қилмаганлиги ҳақидаги ривоятга келсак, у саҳиҳ ривоятдир. Лекин у араб эркакларини қул қилиш жоиз эмаслигига ва бошқаларни қул қилиш жоизлигига далолат қилмайди. Аксинча у умумий бўлиб арабларни ҳам бошқаларни ҳам ўз ичига олади. Аммо бу ҳодисанинг араблар билан юз берганига келсак, яъни ундай вазият араблар томонидан бўлганига келсак, бу нарса шу ҳукм арабларнинг ўзигагина хос, улардан бошқаларга тегишли эмас, деган маънони англатмайди. Зеро сабабнинг хослиги эмас, лафзнинг умумийлиги эътиборга олинади, деган шаръий қоида бор. Демак бу ҳодиса гарчи бир шахс билан ёки бир жамоат билан рўй берган бўлса-да, лекин у ўша шахснинг ёки жамоатнинг ўзигагина хос бўлмайди, аксинча унинг ҳукми умумий бўлади. Шунингдек эркакларни қул қилмаслик ҳам араблар билан юз берди. Чунки бўлган воқеа шу бўлдики, Росулуллоҳ с.а.в. арабларга қарши уруш қилдилар. Демак ҳукм уларнинг ўзигагина хос бўлмайди, балки ҳамма одамлар учун умумий бўлади. Худди шунга ўхшаш масалан Пайғамбарамиз с.а.в. Қурайш каби муайян қабилага қарши уруш қилсалар ҳукм уларнинг ўзигагина хос бўлмас эди. Лекин бунинг ҳаммаси, яъни асирлар ва бандилар ҳақидаги ҳукм ҳамма одамларга умумий бўлсада, бироқ араб мушриклари бундан мустасно қилинади. Зеро араб мушриклари ҳижратнинг тўққизинчи йили зул ҳижжа ойининг тўққизинчи кунидан тўрт ой кейиндан бошлаб бундан мустасно қилинган ва қиёмат кунигача шундай бўлиб қолади. Демак араб мушрикларидан фақат Исломга киришлари талаб қилинади. Акс ҳолда уларга қарши жанг қилинади. Бундан бошқаси улардан қабул қилинмайди ва улар асир ҳам, банди ҳам қилиб олинмайди. Аммо ана шу муддат (яъни тўрт ой)дан олдин бу ҳукм арабларни ҳам ўз ичига олган эди. Шунингдек бу ҳукм яҳудлар ва насронийларни шу оят нозил бўлганидан бошлаб то қиёматгача ўз ичига олади. Чунки бу ҳақдаги оятлар араб мушрикларига етказилган кундан бошлаб асир олиш ва қул қилиш ҳақидаги ҳукмдан фақат араб мушриклари мустасно қилинди. Ўша кун зулҳижжанинг тўққизинчиси бўлиб ундан кейин тўрт ой ўтди. Ўша тарихдан олдин араблардан бошқалар ҳам, мушриклар ҳам бу мустасно қилиш остига кирмаган. Мазкур тарихдан бошлаб араб мушрикларининг мустасно
245-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247